Van zijn zevende tot zijn tweeëntwintigste droomde de Turkse Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk (1952) ervan schilder te worden. En ook al begon hij als twintiger aan het schrijven van een roman, zijn fascinatie voor beeld bleef.
Totdat hij in 2008, hij was inmiddels zesenvijftig, een winkel in Istanbul binnen liep, er pennen en potloden, verf en penselen aanschafte, ‘twee grote tassen vol’, en weer begon te tekenen. Sindsdien schrijft en tekent hij dagelijks in zijn dagboek.
![En de hele wereld dreunde mee – Oğuz Atays overdonderende ‘Het leven in stukken’ [opnieuw actueel]](https://www.literatuuruitturkije.nl/wp-content/uploads/2008/03/oguz.atay_.2.guler_-scaled-e1614956143431.jpg)
Als je begint in een nieuwe literatuur, in een taal die je net aan het leren bent, dan blijken die boeken later vaak te zijn omgeven met herinneringen aan het lezen zelf, aan de verovering van de taal, de fascinatie die die oproept. Over ‘De heer Cevdet en zonen’, een familiekroniek en het debuut van Orhan Pamuk, hangt voor altijd een triomfantelijke glans, omdat dat het eerste Turkse boek was dat ik gewoon, in het gras kon lezen, zonder maar een grammatica in de buurt. En ‘Tutunamayanlar’ (‘Het leven in stukken’) een hele tijd daarna, blijft het boek waar ik het eerst en het vaakst hardop om heb zitten lachen. En dat ook afgezien daarvan overdonderend was – dat zoiets kon, in het Turks!
Op zaterdag 28 september 2024 geeft Orhan Pamuk een lezing in Rotterdam: ‘Novels, Museums and the Idea of Europe’. Na de lezing volgt een publiek gesprek.
Pamuks interesse voor musea is niet nieuw. In 2012 opende hij zelf een museum in Istanbul, het Museum van de onschuld. In dezelfde periode waarin hij aan dat museum werkte, schreef hij ook een roman. Roman en museum heten niet alleen hetzelfde, ze beïnvloedden elkaar inhoudelijk.
Orhan Pamuk, Elif Shafak, Sema Kaygusuz, Maureen Freely, Ghayath Almadhoun, Laila Lalami, Bachtyar Ali, Nick Glastonbury en vele andere Turkse, Koerdische en Arabische schrijvers en vertalers lezen op donderdag 9 maart voor.
De bijeenkomst, georganiseerd door Words without Borders, is getiteld: ‘Words for Relief’. Het doel van de onlinebijeenkomst is om geld in te zamelen voor hulporganisaties en solidariteit te tonen met de slachtoffers van de aardbevingen die afgelopen februari plaatsvonden in Turkije en Syrië.
1901. De derde pestepidemie heeft Minger, een fictief Osmaans eiland in de Middellandse Zee, net bereikt. Sultan Abdülhamit stuurt zijn geliefde gezondheidsinspecteur Bonkowski pasja naar Minger om te helpen de epidemie te stoppen. Maar de moslims en de christenen op het eiland reageren heel verschillend op de maatregelen om de ziekte in te dammen. De spanningen lopen op. En binnen de kortste keren wordt het lichaam van de pasja ontzield op straat aangetroffen.
Op 21 november 2017 vertrekt een vader naar Istanbul. Een paar weken later worden zijn zoon en dochter gebeld door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. ‘Jullie vader,’ klinkt het, ‘is alles, inclusief zichzelf, kwijtgeraakt. Waar hij nu is weten we niet.’ In de theatervoorstelling ‘Istanbul – bericht van de andere kant’ maken Michaël Bloos, Gillis Biesheuvel en Lucas Kramer (zich) een voorstelling van de werkelijkheid van een zoon en een vader, die op weg naar het ‘Museum van de Onschuld’ van Orhan Pamuk alles verliest.
Als er één ding is waaraan een vertaler niets hoeft te doen, zijn het wel eigennamen, zou je denken. Die kan hij simpelweg overtypen uit het origineel, of dat nu in het Engels, Duits of Swahili geschreven is. Emma Bovary heet Emma Bovary, of ze nu Frans spreekt of Nederlands, en Frits van Egters is ook in ‘The Evenings’ gewoon Frits van Egters. Maar wat nu als in de brontaal haast iedere naam een zichtbare betekenis heeft, zoals in het Turks? Turken heten rustig ‘Deugd’, ‘Vrij’ of ‘Revolutie’.
Journalist Roger Abrahams houdt van taal (en van geschiedenis). Op zijn website schrijft hij regelmatig over allerlei ‘niet-Nederlandse’ talen. Aramees bijvoorbeeld. Sinds dit jaar heeft hij ook een speciale rubriek ‘De vertalers’, een serie interviews waarin een vertaler iets vertelt over zijn of haar recente romanvertaling. Uitgangspunt voor het gesprek is een fragment uit de roman, in het Nederlands en in de brontaal, hoe onbekend die taal voor Nederlandstaligen ook mag zijn.
´Hoe meer ik aan de gebeurtenissen terugdenk, hoe meer ik in ze doordring. Daardoor voel ik dat u in mijn kielzog ook zult worden meegesleurd in de geheimen van wat het betekent vader en zoon te zijn.´
Dat schrijft Orhan Pamuk op de eerste pagina van zijn nieuwe roman, ‘De vrouw met het rode haar’, die draait om de relatie tussen vader en zonen. En om de kracht van verhalen en legendes.
In april en mei trekt de Vertalersgeluktournee door Nederland. Welke keuzes maakt een vertaler? Voor welke dilemma’s komt zij (of hij) te staan? En wat maakt het vertalersvak zo mooi? In een aantal boekhandels verspreid door Nederland spreken vertalers over hun vak en...